Steunsels

Steunsels zijn een veelal onbegrepen deel van de hoef. Steunsels worden soms niet herkend of tijdens het bekappen over het hoofd gezien, met alle problemen van dien.

Wat zijn steunsels?
De hoefwand (groen) vouwt bij de hiel (geel) naar binnen. Het naar binnen omgeslagen deel van de hoefwand, dat parallel loopt aan de straal, wordt steunsel genoemd of verzenomslag (blauw).

Alleen het achterste deel van het steunsel draagt gewicht

Het is wat verwarrend maar steunsels zijn niet bedoeld om over de hele lengte te steunen. Alleen het deel van het steunsel dat deel uitmaakt van de heel buttress (oranje) is bedoeld om actief gewicht te dragen. De heel buttress vormt een stevig driehoekig plateau waarop het paard kan staan en rusten.

Steunsels vormen de wand langs de straal vanaf het diepste punt van de zijdelingse groeven tot vlak boven het niveau van de zool. De hoek waaronder de steunselwand hoort te groeien is vrij recht, ongeveer dezelfde hoek als die van de hoefwand.

Steunsels lopen taps toe richting de punt van de straal en stoppen ongeveer halverwege de lengte van de straal. Steunsels hebben, net als de rest van de hoefwand, gepigmenteerd en ongepigmenteerd hoorn en een witte lijn.

Steunsels: Het naar binnen gevouwen gedeelte van de hoefwand.

De seat of corn (rood) is het driehoekige stukje zool binnen de heel buttress. The seat of corn is een belangrijk oriëntatiepunt tijdens het trimmen omdat je in deze hoek op zoek gaat naar het niveau van de levende zool. Hiervoor moet je soms dode zool afschrapen of overgroeide steunsels wegsnijden. Als je op het niveau van de levende zool bent aanbeland kun je plaats en hoogte van de hiel bepalen.

Waar dienen steunsels voor?
Elke stap die het paard neemt zet de hoef uit. Als de voet weer opgetild wordt krimpt de hoef weer in. Dit uitzetten en inkrimpen wordt hoefmechanisme genoemd en helpt het paard met de bloedsomloop in het onderbeen en de schokdemping.

Steunsels zorgen dat de hoefwand niet onbeperkt kan uitzetten tijdens het landen en is één van de eigenschappen van de hoef die er voor zorgt dat de hoef weer terugveert in z'n oorspronkelijke vorm. Steunsels zijn als het ware de ankers van de hoef. Om een goede samentrekkende werking te hebben zullen steunsels in de juiste hoek moeten staan.

Blauwe lijn: Hoef is opgetild. Rode lijn: De hoef zet uit onder druk.

Stel je voor hoeveel kracht er op de hoef wordt uitgeoefend op het moment dat een paard landt na een sprong. Zonder de steunsels zouden de hoeven exploderen! Steunsels houden de hoef bij elkaar.

Groei en slijtage
Omdat de steunsels een onderdeel van de hoefwand zijn groeien ze onder normale omstandigheden op het zelfde tempo als de rest van de hoefwand. Net als de hoefwand slijten steunsels af als paarden lange afstanden afleggen over een ruig terrein. Elk steentje en elke scherpe zandkorrel zal steunsels een beetje afslijten en bijschuren. Paarden die op een zachte bodem leven en wonen zullen hulp nodig hebben bij het afslijten van de steunsels.

Bij paarden met rotstraal groeien steunsels soms extra snel. Het onderliggende dermis wordt gestimuleerd om extra snel epidermis aan te maken. En dit blijft blijkbaar niet alleen beperkt tot het dermis van de straal alleen.

Trimmen of niet?
Er zijn natuurlijke bekappers die de visie hebben dat steunsels niet bijgehouden hoeven te worden. Die hebben waarschijnlijk leren bekappen van mensen die paarden houden op een rotsachtige ondergrond. Zo'n less is more mentaliteit zal voor paarden op de zachte nederlandse bodem niet goed werken.

Er zijn ook traditionele hoefsmeden die steunsels niet bijhouden. Traditionele smeden hebben de reputatie dat ze overal graag in snijden. Ik was erg verbaasd om in Nederland zoveel compleet door steunsels overgroeide zolen aan te treffen. Weten de hoefspecialisten niet hoe de onderkant van de hoef eruit hoort te zien? Laten ze de steunsels zitten omdat ze denken dat het paard hier voordeel bij heeft? Of vinden ze het gewoon te veel werk om het er af te peuteren?

Verschillende diktes
Net zoals sommige paarden(rassen) veel dikkere hoefwanden hebben dan andere, zo verschilt ook de dikte van de steunsels. Sommige paarden hebben dunne steunsels die makkelijk afslijten. Andere paarden hebben steunsels die dik en sterk zijn. Deze steunsels moeten door een bekapper onderhouden worden anders kunnen deze paarden in de problemen raken.

Overgroeide steunsels
Er zijn verschillende soorten overgroeide steunsels:

1. Steunsels die in de juiste hoek groeien maar te hoog (lang) zijn gelaten.
2. Steunsels die naar voren over de zool groeien
3. Steunsels die over een deel of over de hele zool gegroeid zijn
4. Steunsels die de zijkanten van de hoef naar buiten drukken

1) Hoge overgroeide steunsels
Steunsels die recht naar beneden groeien en onder druk komen staan kunnen omhoog de zool ingedrukt worden. Zoals je ziet op de foto's hieronder blijft er dan niet veel plek over voor de interne onderdelen van de voet. De steunsels van deze hoef zijn wel 2,5 cm hoog en de zijdelingse straalgroeve was enorm diep. De hele achterkant van de hoef werd hierdoor (in combinatie met hoge hielen) omhoog getild met als gevolg dat het hoefbeen niet langer parallel aan de grond stond maar naar voren kantelde. Op de rontgenfoto is te zien dat dit paard hoefbevangen was.

Te lange steunsels kunnen omhoog de zool ingedrukt worden

2) Naar voren overgroeide steunsels
Steunsels die naar voren toe over de zool heen liggen zien er niet direct uit alsof ze te lang gelaten zijn. Toch kunnen steunsels in deze stand voor flinke problemen zorgen omdat het corium van het hoefbeen tussen het steunsel en het hoefbeen kan kneuzen. Op de foto hieronder zie je hier een voorbeeld van. De steunsel liggen naar voren geklapt. Het paard kreeg een abces onder de zool dat er uiteindelijk bij de kroonrand uitkwam. In een geval als dit zullen de tenen korter moeten, de steunsels ingekort en de hielen verlaagd (verder naar achteren). Op de rechterfoto dezelfde hoef met steunsels en hielen gecorrigeerd. De deuk bij de teen is het gat van het abces dat van de kroonrand bijna tot beneden is uitgegroeid.

Links: Naar voren over de zool gegroeide steunsels. Recht: steunsels gecorrigeerd

3) Compleet over de zool heen gegroeide steunsels
Het kost een lange tijd (jaren) om steunsels zo 'out of control' te laten groeien dat ze de hele zool bedekken. Je kunt het soms al aan het geluid horen. De hoef maakt geen hol klip-klop geluid doordat de hele zoolholte vol is gegroeid met materiaal dat er niet hoort. Met steunsels die zo overgroeid zijn zullen de hoeven weinig hoefmechanisme hebben. Soms is het mogelijk het hele geval er in één keer af te trekken en wordt het aangezien voor een valse zool (maar dat is iets anders). Als de overgroeide steunsels dik en compact zijn kan het een flink snijwerk zijn om al het materiaal te verwijderen.

Steunsels kunnen ver over de zool heen groeien.

4) Naar buiten gerichte overgroeide steunsels
Steunsels die richting de kwartieren overgroeien veroorzaken kwartierflare. In sommige hoeven groeit het ene steunsel netjes recht naar beneden maar ligt de andere over de zool richting de hoefwand. De hoef zal dan aan die kant kwartierflare ontwikkelen maar aan de andere kant niet. Dit veroorzaakt asymmetrische hoeven.

Steunsels kunnen de kwartieren naar buiten drukken (kwartierflare)

Als je hoeven met kwartierflare rondom even kort bekapt zul je zien dat deze hoeven kwartierboogjes hebben. De kwartierboogjes zijn het resultaat van de overgroeide steunsels die de zool omhoog duwen. Als je de overgroeide steunsels netjes kort wegsnijdt zal na een aantal bekappingen de zool weer dalen en zullen de kwartierboogjes verdwijnen.

Wegsnijden van overgroeide steunsels
Overgroeide steunsels wegsnijden is niet heel makkelijk. Verwijder overgroeide steunsels met een hoefmes in kleine plakjes alsof je een aardappel schilt. Hou je mes hierbij parallel aan de zool. Op die manier ga je niet in één keer te diep of te ver. Ga er zeker niet in hakken of schrapen, dan zie je niet wat je doet. In zwarte hoeven gaat het nog, omdat je goed het verschil ziet tussen het ongepigmenteerde steunsel en het niveau van de zwarte zool. In witte hoeven kan het lastig zijn om het verschil te zien tussen steunsel, zool en de witte lijn van het steunsel. Werk bij goed licht, hou eventueel een vergrootglas bij de hand. Vermijd snijden in de zool en ga op zoek naar die wasachtige kleur van de witte lijn.

Snij overgroeide steunsels bij tot net boven het niveau van de zool. Als steunsels (weer) recht groeien kun je ze gerust iets boven de zool laten uitsteken.

Als steunsels diep de zool ingedrukt zijn en ze worden eindelijk bijgesneden kan het lijken alsof de steunsels steeds weer in een razend tempo teruggroeien of blijven op-poppen. Dit lijkt zo omdat de zool het steunsel materiaal eruit aan het werken is. Als je volhoudt en het materiaal blijft verwijderen stopt dit proces als de hoef klaar is met de opruimactie. Dan kan de hoef zich gaan herstellen en z'n juiste vorm en functie weer vinden.

Na het bevrijden van hoeven uit de beklemming van overgroeide steunsels kunnen abcessen ontstaan. Dit is één van de manieren waarop de hoef dood materiaal afvoert van kneuzingen die zijn ontstaan door de overgroeide steunsels.

Artikelen over de anatomie van de hoef:
Anatomie deel 1 - De binnenkant van de hoef
Anatomie deel 2 - De onderkant van de hoef
Anatomie deel 3 - De buitenkant van de hoef
Anatomie deel 4 - De achterkant van de hoef

Stralen, de kussens van de hoef
Steunsels
Witte lijn