De veranderde relatie tussen mens, paard en hoef

Zonder het paard zou de mens het in het verleden niet ver hebben geschopt en in veel situaties niet hebben overleefd. Het paard diende de mens als voedselbron, werkslaaf, 'levende machine', oorlogstuig en vervoersmiddel. Tegenwoordig worden paarden gehouden als hobby, voor de sport of als gezelschapsdier. De band tussen mens en dier is hechter dan ooit en paarden worden door velen gezien als familielid of zelfs partner. Welke invloed heeft die veranderde relatie tussen mens en paard op onze kijk op hoeven?

Een veranderende kijk op dieren
De relatie tussen mens en dier/paard was historisch gezien die van een meester en een slaaf. De mens was op vele manieren afhankelijk van het paard en het maakte niet uit welke hulpmiddelen of methoden er ingezet werden om het paard te laten functioneren, gehoorzamen of bruikbaar te houden.

Het is nu niet meer makkelijk voor te stellen, maar nog niet eens zo heel lang geleden was het gangbare idee dat dieren geen gevoel, pijn of emotie kenden. René Descartes, een beroemde 17e eeuwse filosoof, beschouwde dieren als ‘levende machines’.

Met de opkomst van de stoommachine begon het belang van het paard als levende machine af te nemen. Na de WOII zette deze ontwikkeling zich door. Het kavaleriepaard werd vervangen door de tank. De koets en de paardentram verdwenen uit het straatbeeld  door de opkomst van auto en elektrische tram. Boeren ruilden hun zware trekpaard in voor een trekker met veel meer paardenkracht.

De mens is niet langer afhankelijk van het paard voor transport, oorlog en landbouw

Voor het eerst ontstond er ook belangstelling naar het gedrag van dieren. Vanaf 1900 begonnen wetenschappers diergedrag in labaratoria te observeren, meten en te tellen. Vanaf 1930 werd ook het  gedrag van dieren in hun natuurlijke omgeving bestudeerd door ethologen. Die studie leidde tot het vermoeden dat dieren, net als mensen, ook mentale processen hebben. Voor ons is dat misschien heel vanzelfsprekend, maar in de tijd van onze grootouders was dit een nieuw idee.

De studie naar het paard in de natuur
Tot 40 jaar geleden wisten we bijzonder weinig over de natuur van het paard. Daarbij hadden we geen idee van de manier waarop de natuur hoeven bedoeld heeft: De perfecte voetbescherming voor de meest extreme omstandigheden.

In 1971 begon Amerika met de bescherming en het management van wilde paarden. Geschat wordt dat er op dit moment nog 37.000 wilde paarden in de Verenigde Staten leven, waarvan meer dan de helft in Nevada. Het gaat helaas niet erg goed met de wilde paarden.

Bekijk de fantastische documentaire over Cloud, de wilde hengst om een idee te krijgen van het fantastische leven dat de wilde paarden leiden. De Cloud foundation streeft de bescherming van de wilde mustang na en heeft ook een eigen website. Op deze website een update hoe het nu met Cloud gaat.

Met de belangstelling voor de natuurlijke staat van het paard wordt vanaf de 80-er jaren ook voor het eerst onderzoek gedaan naar de hoeven van de wilde mustangs. Jaime Jackson was de eerste hoefsmid die na het bestuderen van zulke perfecte hoeven besloot niet langer te beslaan maar te gaan bekappen op een manier die de slijtage van de wilde mustanghoeven nabootste.

Een nieuwe relatie
De veranderde kijk op dieren in het algemeen en de veranderde rol van het paard in de maatschappij veroorzaakten een nieuwe relatie tussen het paard en de mens.

We zitten in een interessante overgangsfase. Hoewel nog steeds veel paarden worden gehouden als gebruiksdier of zelfs wegwerpartikel (bijvoorbeeld in sommige takken van 'sport') streven steeds meer mensen naar een meer vriendschappelijke, levenslange band met hun paard. Steeds meer mensen hebben een relatie met hun paard waarin ze rekening houden met de behoeften, de natuur en belangen van het dier.

Geweld en agressie in de omgang met paarden en het toedienen van pijn worden tegenwoordig minder als vanzelfsprekend geaccepteerd. Traditionele trainingsmethoden zoals het toedienen van onaangename prikkels en pijn om het paard te dwingen tot gehoorzaamheid worden langzaam aan vervangen door wetenschappelijk bewezen meer effectieve en paardvriendelijker methoden zoals positieve bevestiging van gewenst gedrag. Ook het onderlinge gedrag tussen paarden in een kudde vormt een inspiratiebron voor nieuwe trainingsmethoden die zich o.a. door internet snel verspreiden.

Paardvriendelijker trainingsmethoden verspreiden zich snel via nieuwe media.
Links: Marijke de Jong Rechts: Pat Parelli

Het is helaas nog te vroeg om te zeggen dat de meeste paarden het inmiddels echt goed hebben. Natuurlijk leiden er nog steeds vreselijk veel paarden onder wreedheid, mishandeling, verwaarlozing en vooral onwetendheid. Maar we kunnen ons niet langer verschuilen achter de filosofie dat het dier er niets van voelt!

Consequentie voor de hoef
Het paard hoeft niet langer dag en nacht als slaaf voor ons klaar te staan, om te reizen, te vechten of te ploegen. We hoeven geen geen geweld meer te gebruiken om ze te laten gehoorzamen maar hebben meer begrip gekregen voor hun natuur. Niet veel paardeneigenaars eten ze op als ze nergens anders meer goed voor zijn (hoewel ze misschien nog wel eens verstopt zitten in een kroketje). Als paarden ziek zijn sparen we tijd noch moeite om ze te genezen. We houden van ze alsof ze familie zijn.

En toch, als ze kreupel zijn of niet lekker lopen adviseren veeartsen en hoefsmeden middeleeuwse methoden te gebruiken die de gezondheid van het paard niet ten goede komen om ze direct bruikbaar te maken. Vreemd?

Meer en meer wordt aangetoond dat hoefijzers slechts symptoombestrijding zijn. Beslag kan hoeven niet genezen of verbeteren maar maakt ze alleen ongevoeliger en zwakker. Hoefijzers kunnen de levensverwachting van het paard aanzielijk verkorten. Waarom vertelt de hoefsmid dit er niet bij als hij ze er de eerste keer onder slaat?

Voor het paard is het een langdurig, moeizaam en pijnlijk proces om te herstellen van het gebruik van hoefijzers. Veel paardeneigenaren vragen zich af of het etisch verantwoord is om het paard door deze overgangsfase heen te laten gaan. Helaas stelden ze zichzelf niet diezelfde vraag voordat ze het paard voor de eerste keer lieten beslaan en lieten ze zich verleiden door deze 'quick-fix'.

Bruikbaarheid versus gezondheid
In het verleden was de vraag: Hoe houden we het paard bruikbaar? Nu verschuift de vraag meer naar: Hoe houden we het paard gezond? Wat kunnen we voor hem doen? In het verleden was het paard er voor ons. Nu kunnen wij er zijn voor het paard. Hoefverzorging zonder hoefijzers is een logische volgende stap in de veranderde relatie tussen mens en paard. We streven naar gezondheid en welzijn van het paard en niet alleen de bruikbaarheid van het paard.

Nieuwe kennis en informatie
De laatste 30 jaar is meer kennis en informatie over hoeven verzameld dan in alle eeuwen hiervoor. Ik ben blij dat ik mee kan doen aan het verspreiden hiervan. Het goede nieuws is dat hoefproblemen  voorkomen en verholpen kunnen worden. Nieuwe inzichten in bekappen, voeding en huisvesting kunnen worden ingezet om paardenhoeven in de top vorm te krijgen waarvoor ze door de natuur bedoeld zijn. Steeds meer paardeneigenaren zien de gezondheid van de hoef als hun eigen verantwoordelijkheid en gebruiken de 5 sleutels voor gezonde hoeven om hun paard de beste kans te geven op een lang en gezond leven.

Nieuwe methoden van bekappen zijn geen quick-fix. Er is geen één simpele truuk die op elk paard past en altijd werkt. Nieuwe manieren van paardenhouderij en voeding zijn niet handiger, makkelijker, sneller (wel goedkoper!). De nieuwe kijk op hoeven is geen keiharde wetenschap. Het is de samenwerking tussen mens en de natuur, en die samenwerking kan lastig en frustrerend zijn.

Met het vergaren van kennis over hoeven kun je kunt niet langer één keer in de twee maanden even je smid bellen en dan weer tevreden achterover leunen. Je kunt je 'motorfiets met haar' niet langer één keer per dag uit de garage trekken, als de juiste informatie je heeft bereikt. Als je eenmaal gezonde hoeven hebt gezien krijg je dat opgewonden gevoel uit je kindertijd niet meer terug als je beslagen paarden over straat hoort gaan.

Als je eenmaal het beeld van gezonde hoeven in je hoofd hebt worden je ogen geopend voor de enorme hoeveelheid paardenleed die er tegenwoordig nog is. In de mooiste stallen, onder de meest fantastische paarden. De vraag is of je dit pad eigenlijk wel in wil slaan. Ik hoop dat je de kans krijgt ooit een echt gezonde natuurlijke hoef in je handen te houden. Het is een van de meest fantastische meesterwerken van de natuur. Als je weet hoe een hoef hoort te zijn en kan zijn is er geen weg meer terug.