De witte lijn

De hoef is in feite een heel bijzonder type huid. Huid bestaat uit twee lagen: De lederhuid (dermis) en de opperhuid (epidermis). De lederhuid bevat zenuwen en bloedvaten en maakt van binnen naar buiten de beschermende, ongevoelige opperhuid aan (hoorn, keratine). De lederhuid van de hoef wordt corium genoemd, de opperhuid wordt gevormd door de hoefwand. Die twee lagen hebben een ribbelachtige oppervlak (lamellen) die als klittenband of een ritssluiting voor een stevige verbinding zorgen tussen de hoefwand en de interne voet. 

Lamellen
De verbinding van de lamellen is ongelofelijk sterk. De lamellen en de zijtakjes van de lamellen zorgen voor oppervlakte vergroting. Als je de lamellen van de hoefwand helemaal plat zou maken is het oppervlak per hoef meer dan een vierkante meter! De verbinding is door het grote oppervlak en de ribbelstructuur zo sterk dat het moeilijk is om de hoefwand van een kadavervoet af te trekken. De witte lijn connectie van een levende, gezonde hoef is bijna onmogelijk te verbreken, hoewel het soms in een ongeluk (bijvoorbeeld vastzitten in een hek) gebeurt dat een paard een deel van de hoefwand afscheurt.

Dermale en epidermale lamellen passen in elkaar als klittenband

De lamellen lopen aan de voorkant recht naar beneden, bij de kwartieren lopen ze schuin. De lamellen zitten bij de teen dichter op elkaar dan bij de kwartieren en de hiel.

De witte lijn
De lamellen van de lederhuid (dermis) worden dermale lamellen genoemd.
De lamellen van de opperhuid (epidermis) worden epidermale lamellen genoemd.

De 'witte' lijn tussen zool en hoefwand zijn de epidermale lamellen

De witte lijn aan de onderkant van de hoef, rondom de zool, is het uiteinde van de epidermale lamellen van de hoefwand. Als je goed kijkt zie je een soort streepjes. De epidermale lamellen zijn de 'buitenste tandjes van de ritssluiting'. Neem eens een vergrootglas mee en bekijk de goed schoongemaakte hoeven van je paard. Erg interessant!

Een probleem met de naamgeving is dat de witte lijn nooit wit is. Meestal zal de witte lijn bruin of grijs zijn omdat er wat vuil in kan gaan zitten. Als de witte lijn helemaal schoon gevijld is heeft het een goudgele of wasachtige kleur. De witte lijn wordt daarom ook wel gouden lijn genoemd.

Vanuit het corium wordt de ongepigmenteerde binnenste laag van de hoefwand aangemaakt. De buitenste laag van gepigmenteerde hoefwand groeit vanuit de kroonrand naar beneden. De hele hoefwand 'glijdt' over de vertikale ribbel structuur van de lamellen naar beneden als de hoef groeit. De ongepigmenteerde hoefwand ('waterlijn of pijpjeshoorn') is in alle hoeven altijd wit. Verwar de binnenste witte laag van de hoefwand niet met de witte lijn!

Het paard hangt NIET in de lamellen
Een oud en hardnekkig misverstand over hoeven is dat het paard als het ware 'in z'n lamellen hangt' in de hoefwand. Dit is niet waar. Of beter gezegd, in een gezonde, natuurlijke hoef is dit niet zo. De natuur maakt geen onlogische constructies en zal geen 600 kilo paard ophangen aan 4 stukjes gevoelige huid! Het paard staat, als hij gezonde, goed bekapte hoeven heeft, met z'n volle gewicht (met het hoefbeen) op de zool en straal die daar perfect op berekend zijn. De lamellen houden de hoefwand stevig op z'n plaats net als het nagelbed onder onze nagel. Een belangrijk filmpje hierover van de swedish hoofschool geeft de 'final proof' dat de oude visie op hoeven niet klopt.

Paarden horen niet op de draagrand te lopen, maar op de zool en straal

Helaas is het 'hangen in de lamellen' voor een deel waar in paarden met te lange hoefwand of op ijzers. Als de hoefwand te lang wordt zal steeds meer gewicht worden gedragen door die wand en minder door zool en straal. Zelfs als de straal de grond niet meer raakt zal deze nog steeds door het gewicht van het paard richting de grond geduwt worden. Vandaar dat de haarlijn aan de achterkant van de hoef na verloop van tijd in een V-vorm zal lopen bij paarden waarbij de hoefwand te lang is gelaten.

Je kunt je voorstellen dat de druk op de lamellen in deze situatie enorm toemeent en het paard inderdaad aan z'n lamellen 'opgehangen' wordt. Hoe meer je in gaat zien hoe de hoef in elkaar zit hoe meer je er waarschijnlijk begrijpt dat dit een gigantische bron van paardenleed is.

Druk zelf eens met een lange nagel op een hard oppervlak, dan krijg je een idee van het principe. De lamellen zijn niet berekend op dit soort krachten. Het gevolg: een opgerekte witte lijn die onder ongunstige omstandigheden kan loslaten of afscheuren.

Elk paard wordt geboren met ongeveer hetzelfde aantal lamellen. Wilde paarden hebben ongeveer 400 lamellen, gedomesticeerde paarden vaak 650. Wetenschappers hebben aangetoond dat als de hoefwand langere tijd onder druk komt (gewicht op de 'draagrand') te staan het aantal lamellen door splitsing toeneemt en dat de lamellen zelfs extra zijtakjes aanmaken in een poging om de verbinding niet verloren te laten gaan. Helaas zijn de gesplitste lamellen niet zo sterk als de oorspronkelijke lamellen.

Een mooie macro foto van de lamellen met zijtakjes

Als de witte lijn oprekt
Als de lamellen opgerekt worden door een te lange hoefwand zal de witte lijn naar buiten toe oprekken. Aan de buitenkant is dit te herkennen als flare. De hoefwand zit dan niet stevig meer verbonden aan de interne hoef. Flare kan leiden tot pijn en gevoeligheid. Een hoef met flare zal minder hoefmechanisme hebben en een plattere zool.

Opgerekte witte lijnen kunnen een broedplaats worden voor bacteriën en schimmels. Dit wordt witte lijn ziekte genoemd. Ook kunnen ziektekiemen door een opgerekte witte lijn naar binnen dringen en abcessen veroorzaken.

Een strakke witte lijn is ongeveer een à twee millimeter breed en is het geheim voor een gezonde hoef en het resultaat van een goed dieet, een correcte bekapping en een voor het paard geschikte lifestyle.

Als de witte lijn los laat: hoefbevangenheid
Als mens kun je gerust een losse nagel hebben of er één verliezen. Het is pijnlijk, maar niet levensbedreigend. Voor paarden is een gezonde witte lijn verbinding van levensbelang.

Hoefbevangenheid: als de verbinding tussen hoefwand en hoefbeen loslaat

Hoefbevangenheid is de situatie waarin het corium van de hoef ontstoken raakt en de verbinding tussen dermis en epidermis verzwakt en dan loslaat of afscheurt. De inflammatie wordt meestal veroorzaakt door een complex en nog niet geheel begrepen probleem van gifstoffen die vrijkomen via de spijsvertering na het eten van voedsel met een te hoog suiker gehalte.

Ook andere gifsoorten kunnen hoefbevangenheid veroorzaken. Paarden kunnen hoefbevangen raken door een tekenbeet, een nageboorte die niet loslaat, een inenting, of medicijnen. Maar dit soort gevallen zijn zeldzaam vergeleken met de veelvoorkomende oorzaak van chronisch iets te veel suiker en zetmeel in het dieet in de vorm van overeten in de wei en paardenvoer hoog in granen en melasse.

In de meeste gevallen ontstaat hoefbevangenheid niet van de ene op de andere dag. Het kan een proces zijn dat je lang van te voren aan kunt zien komen als je weet waar je op moet letten en de hoeven van je paard kunt ‘lezen’.

Horizontale randen in de hoefwand duiden op momenten dat de witte lijn onder invloed van teveel niet structurele koolhydraten is aangetast. Er wordt van Low Grade Laminitis gesproken als het paard regelmatig dit soort ringen in de hoefwand produceert of als er regelmatig roze ringen met bloeduitstortingen te zien zijn (alleen te zien in witte hoeven).

Hoge hielen en lange tenen veroorzaken druk op de lamellen en flare

De lamellen in hoeven met lange tenen, hoge hielen en een lange hoefwand zullen meer onder druk staan dan in hoeven met korte tenen, lage hielen en een korte hoefwand. Daarbij staat het hoefbeen al in een naar voren geroteerde positie, als het ware in de startblokken voor hoefbevangenheid. Vaak wordt na het nemen van rontgen foto's bij hoefbevangen paarden met ontstelling geconstateerd dat er 'wel zoveel graden rotatie van het hoefbeen is'. Als de rontgen foto's de dag ervoor genomen waren was die rotatie niet veel anders geweest.

Elke stap die het paard neemt in hoeven met hoge hielen en lange tenen, wordt 'de nagel' al een beetje van de 'vinger' afgetrokken. Om hoefbevangen te raken hoeven dit soort paarden echt niet in de voerschuur in te breken en zich urenlang vol te proppen met graan. Een uurtje te lang in de wei op een zonnige lentedag kan net de druppel zijn waardoor de reeds verzwakte lamellen afscheuren...

Let op hoge hielen en groeiringen. Voor elke paardeneigenaar zouden bij het zien van dit soort verschijnselen de alarmbellen moeten gaan rinkelen! Als je smid en veearts zeggen: 'Niets aan de hand, hij is toch niet kreupel' zoek dan een ander voordat het te laat is. Hoefbevangenheid is vreselijk  om mee te maken, zowel voor paard als eigenaar en is in de meeste gevallen te voorkomen. Genezen kan ook, maar kost tijd en ongelofelijk veel pijn en leed.

Paarden met insuline intolerantie lopen een verhoogd risico op problemen met de witte lijn verbinding en hoefbevangenheid. Let bij je paard op de volgende symptomen:

• Als je paard uit de wei komt met warme kroonranden
• Als je paard harde vetophopingen heeft op de manenkam en net boven de staart
• Als de manenkam van je paard heel papperig aanvoelt na grazen in de zomer

Hoe blijft de witte lijn gezond
Voor de gezondheid van de hoef is een sterke, strakke, gezonde witte lijn belangrijk. Voor de witte lijn geldt hetzelfde als voor de rest van de hoef en het paard in het algemeen (5 sleutels):

• Natuurlijke voeding met zo laag mogelijk suiker gehalte en uitgebalanceerde mineralen
• Zo veel mogelijke vrije beweging
• Gevarieerde ondergrond
• Correcte natuurlijke bekapping (korte hoefwand, lage hiel, korte teen)
• Hygiëne: rotstraal speelt een belangrijke rol bij aan het ontwikkelen van hoge hielen

Artikelen over de anatomie van de hoef:
Anatomie deel 1 - De binnenkant van de hoef
Anatomie deel 2 - De onderkant van de hoef
Anatomie deel 3 - De buitenkant van de hoef
Anatomie deel 4 - De achterkant van de hoef

Stralen, de kussens van de hoef
Steunsels
Witte lijn